Ernst Křenek (ur.
23 sierpnia
1900
,
Wiedeń
; zm.
22 grudnia
1991
,
Palm Springs
) –
austriacki
kompozytor
i
publicysta
pochodzenia
czeskiego
. Jego nazwisko często pisane jest też jako Krenek(na co zresztą sam zawsze nalegał dla odróżnienia od czeskiej pisowni nazwiska jego ojca). Komponował w wielu stylach
modernizmu
, m.in muzykę atonalną i
dodekafoniczną
. Napisał wiele książek, w tym "Muzyka tu i teraz" (1939) czy studium o twórczości
Johannesa Ockeghema
(1953).
Życie i twórczość
Urodził się w Wiedniu, studiował tam a następnie w
Berlinie
u Franza Schrekera, zanim zaczął pracować jako
dyrygent
operowy. Podczas
pierwszej wojny światowej
, Krenek został wcielony do armii
Austro-Węgier
, ale stacjonował w Wiedniu co pozwoliło mu na kontynuację studiów muzycznych. W
1922
poznał córkę
Mahlera
, Annę i jej matkę Almę, które poprosiły Krenka o dokończenie ostatniej, dziesiątej, symfonii Gustawa. Krenek pomógł w edycji pierwszej i trzeciej części. W
1924
roku poślubił Annę i rozwiódł się z nią przed pierwszą rocznicą ślubu.
Jonny spielt auf – tytułowa strona (pierwsze wydanie z 1926)
Był też czynnym dziennikarzm i pisarzem muzycznym. Jego artykuły przestano publikować, a muzyka stała się celem ataków
niemieckiej partii nazistowskiej
po
1933
roku. Kiedy naziści doszli do pełni władzy napisana przez Kreneka muzyka do Triumph der Empfindskameit
Goethego
zostła odrzucona w
Mannheim
. W tym samym czasie Opera Wiedeńska w ostatniej chwili odwołała premierę zamówionej u niego opery Karol V. Z kolei
Jazzowe
inspiracje w Jonny spielt auf sprawiły, że opera ta znalazła się w
1938
na monachijskiej wystawie
„sztuki zdegenerowanej”
.
Sytuacja ta zmusiła go do wyjazdu do
Stanów Zjednoczonych
gdzie wykładał muzykę na wielu uniwersytetach, m.in. w Hamline University w Saint Paul w Minnesocie (1942-1947). Obywatelstwo USA przyjął w
1945
roku. Jego studentami byli m.in. Milton Barnes, Lorne Betts, Samuel Dolin, Robert Erickson, Halim El-Dabh, Richard Maxfield, Will Ogdon, i George Perle.
Styl muzyczny Krenka łączy w sobie różnorodność wielu współczesnych mu stylów. Pierwsze prace cechował idiom późnoromantyczny, wskazujący wpływ jego nauczyciela Franza Schrekera. Później zaadaptował atonalność. Wizyta w
Paryżu
w
1924
r., podczas której zapoznał się z pracami Igora Strawińskiego oraz "
Grupy sześciu
” zachęciła go z kolei do zaadaptowania stylu neoklasycznego.
Jego opera Jonny spielt auf (
1926
), z wpływami jazzu odniosła wielki sukces i grywana była w całej Europie. Mimo protestów partii nazistowskiej, stała się tak popularna, że nawet papierosy austriackie – do dziś zresztą sprzedawane – zostały nazwane „Johnny”.
Na początku lat 30. zaczął pisać w stylu neoromantycznym, obierając za źródło inspiracji muzykę
Schuberta
, a potem tworzył także muzykę
dodekafoniczną
, w której stworzył operę Karol V (1931-33) W jego Lamentacje Jeremiasza (1941-42) połączył technikę
dodekafoniczną
z XVI-wieczną techniką modalnego kontrapunktu. Komponował też muzykę elektroniczną i
aleatoryczną
.